poniedziałek, 20 stycznia 2020

Rzym śladami Caravaggia

Michelangelo Merisi, lepiej znany jako Caravaggio (od nazwy miasta pod Mediolanem, w którym się urodzili się jego rodzice), był jednym z najbardziej wpływowych malarzy włoskich XVI i XVII wieku. Malarz kontrowersyjny, porywczy, skłonny do bójek i awantur. Większość krótkiego i pełnego przygód życia spędził w Wiecznym Mieście, często zaangażowany w skandale, pojedynki i bójki.
Zasłynął zarówno z niekonwencjonalnej sztuki, jak i niekonwencjonalnego stylu życia, które często przysparzało mu kłopotów — w 1606 roku uciekł z Rzymu po zabiciu mężczyzny podczas bójki.

Był artystą, który był bardzo kochany, ale także bardzo znienawidzony. Namalował dużo dzieł religijnych, mimo to historycy sztuki zastanawiają się, czy w rzeczywistości był on człowiekiem religijnym.
Czy w swoich pracach Caravaggio szanuje religię katolicką, czy się z niej naśmiewa? Wątpliwości, wynikają z tego, że często w swoich obrazach przedstawiał szumowiny społeczeństwa: prostytutki, złodziejów, hazardzistów. Jego obrazy przyciągały uwagę opinii publicznej, ale wywoływały także skandale.

Być może nie wszyscy wiedzą, że nawet dziś w Rzymie można chodzić ulicami, którymi chodził Caravaggio, ulice, które pozostały takie same, jak były w XVI wieku. Jedną z nich jest ulica del Divino Amore, w której artysta mieszkał w 1605 roku. Inną z ulic, która była bardzo ważna w życiu malarza jest Via della Pallacorda. To ulica, w której zabił z błahych powodów Ranuccio Tomasson.
Via della Pallacorda znajduje się w samym sercu Rzymu, w obszarze Campo Marzio.
Czym była Pallacorda?
Była to bardzo popularna wówczas gra, którą możemy nazwać prekursorem gry w tenisa — Caravaggio uwielbiał grać w tę grę na ulicach Rzymu. Nie wiemy dokładnie, dlaczego zabił Ranuccio Tomassoni w dniu 20 maja 1606 roku, ale wiemy, że morderstwo miało miejsce podczas meczu Pallacorda, dokładnie na ulicy, która teraz nosi tę samą nazwę. 
Śmierć Ranuccia miała ogromny wpływ na życie artystyczne Caravaggio i była punktem zwrotnym w jego karierze. Niedługo po dokonaniu zbrodni zawisło nad nim widmo kary śmierci, a wedle ówczesnego prawodawstwa obowiązek jej wykonania spoczywał na każdym, kto go napotka. Wobec tego Caravaggio zmuszony był do ucieczki.
Polecam spacer tą uliczką. Poczujesz tę samą atmosferę czasu. Może uda Ci się wyobrazić walkę między Caravaggio i Tomassonim? Może usłyszysz odgłos piłki uderzanej przez Caravaggia podskakującej na chodniku, albo krzyk o punkt przyznany drużynie przeciwnej.

Caravaggio przeniósł się do Rzymu w wieku dwudziestu kilku lat i spędził wiele lat w Wiecznym Mieście, malując nowe budowane wówczas kościoły i budynki. 
Nigdy nie wrócił po ucieczce. Zmarł w tajemniczych okolicznościach w Toskanii cztery lata później. Jest chyba najbardziej tajemniczą postacią w historii malarstwa. 

Caravaggio w malarstwie narzucił radykalną zmianę z powodu zupełnie nowego zastosowania światła i cieni. Był pionierem techniki światłocienia (używał odważnych kontrastów między światłem a ciemnością) w połączeniu z intensywnym realizmem i naturalizmem, nadając obrazom dramatyczny, niemalże teatralny efekt.

W Rzymie znajduje się największa ilość dzieł malarza, dwadzieścia trzy z ponad sześćdziesięciu rozproszonych po całym świecie, które z pewnością można mu przypisać.
Rzym jest jedynym miejscem na świecie, w którym można zobaczyć sześć obrazów malarza całkowicie za darmo! I właśnie tę trasę Wam proponuje.

Oto moja trasa dotycząca sztuki Caravaggia w kościołach. 
Polecam zacząć zwiedzanie w kościele San Luigi dei Francesi (św. Ludwika Francuskiego) na placu o tej samej nazwie, w pobliżu Piazza Navona. Wewnątrz znajdziesz jedno z najsłynniejszych dzieł artysty: dekorację kaplicy Contarelli. Dekoracja składa się z trzech obrazów poświęconych życiu św. Mateusza: nad ołtarzem znajduje się Inspiracja świętego Mateusza, po lewej Powołanie świętego Mateusza, a po prawej Męczeństwo świętego Mateusza.
Michelangelo Merisi otrzymał polecenie ozdobienia kaplicy trzema płótnami dzięki wstawiennictwu jego patrona, kardynała Francesco Marii del Monte. Trzy obrazy opowiadają epizody z życia św. Mateusza: ten święty został wybrany, ponieważ nosił to samo imię, co kardynał Cointrel. Caravaggio otrzymał zlecenie w 1599 roku i natychmiast przystąpił do pracy, malując najpierw Męczeństwo św. Mateusza, które zakończył w następnym roku wraz z Powołaniem św. Mateusza. Natomiast św. Mateusz z Aniołem został wykonany w 1602 roku.
Pierwsza wersja obrazu została odrzucona, a Caravaggio wymyślił bardziej wyidealizowaną, aby zadowolić swojego klienta. Wcześniejsza wersja przedstawiała świętego jako łysego chłopa o brudnych nogach, usiłującego pisać listy, wspomaganego przez anioła, którego interwencja wydaje się bardziej bezpośrednia niż boska, ponieważ prowadzi rękę świętego. Odmówiono dzieła, ponieważ uważano to za zbyt realistyczne. Płótno, które znajduje się dziś nad ołtarzem, przedstawia św. Mateusza jako człowieka kulturalnego, którego intencją jest przepisanie tego, co sugeruje latający nad nim anioł.
Namalowane obrazy Caravaggia wywołały natychmiastowe wrażenie, czyniąc caravaggismo ulubionym stylem młodych i wschodzących artystów tego wieku. Są to trzy arcydzieła o fundamentalnym znaczeniu dla historii sztuki, ponieważ dzięki nim Caravaggio obalił schematy, szczególnie w odniesieniu do realizmu i użycia światła, które na przykład w Powołaniu św. Mateusza staje się bohaterem dzieła — naturalne światło, które kieruje obserwatorem i pomaga mu zrozumieć scenę, oświetlając świętego wywołanego przez Chrystusa, pozostawiając w cieniu tych, którzy nie dbają o obecność Pana.
Prawdopodobnie orginalną wersję obrazu kupił bankier i mecenas sztuki Vincenzo Giustiniani lub jego brat kardynał Benedykt.

Męczeństwo św. Mateusza
Dosłownie kilka kroków od kościoła św. Ludwika, znajduje się kościół Sant’ Agostino, znajdziecie w nim kolejne dzieło artysty, jedno z najbardziej lubianych dzieł Caravaggia: Madonna del Loreto, znana również jako Madonna dei Pellegrini.
Tutaj Caravaggio pracował, gdy był u szczytu swojego sukcesu: jesteśmy w 1603 roku, kiedy Orinzia Cavalletti, wdowa po bolońskim notariuszu Ermete Cavalletti, zleca artyście namalowanie obrazu kaplicy. Kaplica była poświęcona Madonnie z Loreto, której Ermete Cavalletti był tak bardzo oddany, że sam udał się na pielgrzymkę do Marche na krótko przed swoją śmiercią: dlatego Caravaggio postanowił namalować obraz w tym temacie.
Praca przedstawia Madonnę trzymającą małego Jezusa, przed którą klęczą dwaj pielgrzymi.
Podobnie jak w innych obrazach, Caravaggio maluje scenę, w której boskość spotyka zwykłych ludzi w tym przypadku podziwiających, także boso, pielgrzymów.
Po zaprezentowaniu obrazu, dyskusje wywołał jego nadzwyczajny realizm widoczny między innymi w przedstawieniu stóp pielgrzyma czy twarzy modlącej się starej kobiety.

Madonna z Loreto


Nie wspominając o tym, że Madonna jest również przedstawiona w bardzo prosty sposób, tak jakby ona była zwykłą postacią tamtych czasów. Ten obraz uzyskał duży sukces wśród najbiedniejszych warstw ówczesnej ludności rzymskie
Późniejsze badania źródłowe wykazały, że w osobach pielgrzymów Caravaggio przedstawił pobożnych fundatorów obrazu.
Mówi się również, że ówczesny obraz wywołał wielki skandal, ponieważ malarz, reprezentując Madonnę, wybrał na modelkę prostytutkę o imieniu Lena. Dzieło prawdopodobnie zostało dostarczone dopiero w 1606 roku.

Z kościoła Sant’Agostino polecam spacer do pobliskiego Piazza del Popolo, gdzie znajduje się kościół Santa Maria del Popolo. Polecam przejść się ulicą della Scrofa, gdzie znajdowały się sklepy najczęściej odwiedzane przez Caravaggia.

Bazylika Santa Maria del Popolo jest jednym z najsłynniejszych kościołów w Rzymie. Znajduje się na malowniczym Piazza del Popolo, po przeciwnej stronie od Via del Corso i dwóch bliźniaczych kościołów, Santa Maria dei Miracoli i Santa Maria in Monte Santo. Caravaggio otrzymał zlecenie pracy w tym kościele po wielkim sukcesie osiągniętym dzięki płótnom wykonanym dla kaplicy Contarelli. Tutaj, w Santa Maria del Popolo, jego klientem był Tiberio Cerasi, jeden z najwybitniejszych ówczesnych prawników Rzymu, zajmujący również ważne stanowiska instytucjonalne (był skarbnikiem papieża). Tiberio Cerasi miał kaplicę w bazylice (obecnie kaplica Cerasi) i postanowił, aby obrazy, które miały ją ozdobić, wykonali dwaj najwięksi artyści działający w tym czasie w Rzymie: Annibale Carracci, który dokonał Wniebowzięcia Panny, i oczywiście Caravaggio, który namalował Nawrócenie Świętego Pawła i Ukrzyżowanie Świętego Piotra.
Historia tych dwóch arcydzieł Caravaggia jest bardzo interesująca i skomplikowana. Dwa płótna, które możemy dziś podziwiać w Kaplicy Cerasi, nie są obrazami, które Caravaggio namalował pierwotnie. Podobnie jak z obrazem Święty Mateusz z Aniołem, oryginalne wersje tych obrazów również zostały odrzucone, a obrazy, które teraz widzimy w kaplicy, są drugą wersją wykonaną przez artystę w 1601 roku.
W 1600 roku Caravaggio podpisał umowę u notariusza z Tiberio Cerasi, na wykonanie dwóch obrazów do kaplicy Cerasi. Michał Anioł Merisi w umowie nazywa się Egregius in Urbe Pictor, czyli najlepszy malarz w Rzymie. W umowie podpisanej przez dwóch mężczyzn jest powiedziane, że dwa obrazy zostaną wykonane na deskach z drewna cyprysowego, a nie na płótnie jak obrazy, które możemy podziwiać w kościele Santa Maria del Popolo na Piazza del Popolo.
W następnym roku, w 1601 roku, Tiberio Cerasi umiera i jego majątek zostaje przejęty przez spadkobierców, którzy przejmują również kontrolę nad obrazami zleconymi Caravaggio. W tym momencie historia się komplikuje. Caravaggio namalował już dwa dzieła na deskach z drewna cyprysowego, ale spadkobiercy Cerasi odmawiają ich przyjęcia. Nie znamy dokładnego powodu, ale wielu historyków sztuki uważa, że ​​było to spowodowane kosztem: deski z drewna cyprysowego były wówczas bardzo drogie, a spadkobiercy nie chcieli zapłacić większej kwoty. Inni twierdzą, że motyw był inny, że prawdopodobnie spadkobiercom nie podobały się obrazy. Dwa obrazy na drewnianych deskach cyprysu dostały się w ręce kardynała Sannasio, a jego spadkobiercy sprzedali je księciu Medyny, następnie trafiły do ​​Hiszpanii. Później Nawrócenie św. Pawła zostało sprzedane szlachcicowi w Genui Francesco Maria Balbi i ostatecznie stała się własnością rodziny Odescalchi. Obecnie obraz znajduje się  w Palazzo Odescalchi na Piazza Santi Apostoli w Rzymie. Ten obraz jest przechowywany w prywatnej kolekcji Rodziny Odescalchi Balbi (i dlatego jest pokazywany publicznie przy rzadkich okazjach), podczas gdy druga, zaakceptowana wersja wisi w Kaplicy Cerasi (Nawrócenie św. Pawła)
Pierwotny obraz bardzo różni się od bliźniaka wykonanego na płótnie, który można dziś podziwiać w kaplicy Cerasi w kościele Santa Maria del Popolo. Obraz przedstawia św. Pawła, rzymskiego żołnierza, prześladowcę chrześcijan, który leży na ziemi, spadł z konia i zakrywa oczy, aby uciec przed oślepiającym światłem, gdy Chrystus zstępuje na niego. Wszyscy znają historię opowiedzianą w Dziejach Apostolskich: Saul jedzie na drodze do Damaszku i nagle światło z nieba oślepia go, powodując, że upada, a potężny głos krzyczy na niego: Saulu, Saulu, dlaczego mnie prześladujesz?
Do tej pory nie wiadomo gdzie znajduje się drugi obraz (Ukrzyżowanie Świętego Piotra) namalowany na desce z drewna cyprysowego przez Caravaggia. Niestety zaginął. Chociaż niektórzy uczeni twierdzą, że znaleźli go w zbiorach Ermitażu w Sankt Petersburgu, twierdzenie to jest ogólnie odrzucane i niepotwierdzone.

Spójrz na świętego Piotra: starca, energicznego, nawet jeśli doświadczonego przez życie. Spójrz na jego oprawców: walczą jak zwierzęta, by podnieść ciężar i uciskające drewno krzyża. Spójrz na biednych chrześcijan o brudnych stopach, którzy wykonują pracę oprawców. Jesteśmy w 1601 roku, Caravaggio, w tym momencie ma trzydzieści lat, osiągnął sukces, a malarstwo to zapoczątkowuje nowy styl w jego sztuce. Spójrz na Świętego Pawła na drugim płótnie: rozbity na ziemi, ręce wzniesione w górę, przerażony, ogarnięty wiarą. Dominuje nad nim koń, jeden z najpiękniejszych koni w całej historii malarstwa.

Dzieła Caravaggia w bazylice Santa Maria del Popolo są ostatnimi dziełami, które możemy zobaczyć za darmo, zanim zaczniemy śledzić ślady Caravaggia w różnych muzeach i kolekcjach Wiecznego Miasta.

Wracając do muzeów, dalsze obrazy Caravaggia zdobią: 

Muzea Watykańskie

Obraz znajdujący się w Pinakotece Watykańskiej powstał pomiędzy 1602 a 1604 rokiem dla kaplicy Opłakiwania w kościele Santa Maria in Vallicella.

Palazzo Barberini – Galleria Nazionale d’Arte Antica

  • Judyta odcinająca głowę Holofernesowi,
Mówi się, że Caravaggio namalowała ten obraz, myśląc o historii Beatrice Cenci, która wraz ze swoją macochą i bratem zabiła swojego ojca po tym, jak dała mu opium: opowieść, która wywołała  sensację w siedemnastowiecznym Rzymie.
  • Narcyz,
  • Św. Franciszek medytujący.

Galerię Doria Pamphili

  • Odpoczynek w czasie ucieczki do Egiptu,
  • Św. Magdalena,
  • Św. Jan Chrzciciel

Muzea Kapitolińskie

W Muzeach Kapitolińskich można podziwiać dwa obrazy Caravaggia. Należą do nich Wróżenie z ręki (Cyganka czytająca rękę rycerza i jednocześnie kradnąca pierścień). W rzeczywistości istnieją dwie wersje tego obrazu. Pierwsza znajduje się w Rzymie, drugi znajduje się w Luwrze w Paryżu. Inne płótno Caravaggia w Muzeach Kapitolińskich w Rzymie to Giovanni Battista (z baranem).

Willa Casino di Boncompagni Ludovisi

W willi Casino di Boncompagni Ludovisi (własność prywatna) znajduje się jedyne malowidło ścienne Caravaggia – Jowisz, Neptun i Pluton, który zgodnie z ówczesnymi zasadami nauczania musiał poznać wszystkie techniki malarskie. Willa jest dostępna dla turystów tylko pierwszego dnia każdego miesiąca w godzinach od 10.00 do 12.00 i od 15.00 do 17.00 (wstęp wolny).

Galerii Borghese

W Galerii Borghese znajduje się sześć prac w tym Chory Bachus autoportret z 1593 roku przedstawiający dwudziestodwuletniego malarza powracającego do zdrowia pod koniec choroby. We wszystkich pracach pojawiają się już wszystkie innowacje Caravaggia, takie jak pełnowymiarowa postać, ciemne tło i użycie światła, które wpływa tylko na ważne szczegóły oraz pasja do martwych natur. Taką samą uwagę poświęcono kompozycji Chłopca z koszem owoców, datowanym na 1593–1594 rok. Jest to pierwszy obraz malarza przedstawiajacy martwą naturę.
W Galerii Borghese znajduje się także San Girolamo datowany na 1605-1606 rok, prawdopodobnie przekazany kardynałowi przez samego Caravaggia. Kolejnym obrazem jest San Giovanni Battista datowany na 1609-1610 rok. Jedna z niewielu prac, które Caravaggio przywiózł ze sobą podczas podróży morskiej, która miała go sprowadzić z powrotem do Rzymu oraz Dawid z głową Goliata datowany na 1609 rok, pochodzący z drugiego okresu neapolitańskiego i przekazany kardynałowi być może w desperackim apelu o pomoc po wyroku śmierci za zabójstwo Ranuccio Tomassoniego. W głowie Goliata możemy rozpoznać autoportret Caravaggia, który jest przedstawiony jako już martwy. Wreszcie jest Madonna dei Palafrenieri, namalowana między 1605 a 1606 rokiem dla kongregacji Reverenda Fabbrica di San Pietro i przeznaczona na ołtarz kompanii Palafrenieri. Ale dzieło niezostało przyjęte przez klienta – być może z powodu namalowania zbyt cielesnej postaci Matki Boskiej, albo z powodu zbrodni popełnionej w tym czasie przez malarza i przez to kupionej przez kardynała Borghese do własnej kolekcji.


Wybierając się do Galerii pamiętaj, że konieczna jest wcześniejsza rezerwacja biletów, których cena podstawowa wynosi 20 euro (+ 2 euro – opłata za rezerwację). W każdą pierwszą niedzielę miesiąca wstęp jest wolny, ale obowiązuje rezerwacja wejść. Wizyta trwa maksymalnie 2 godziny, a bilet ściśle określa godzinę wstępu. Polecam wizytę w godzinach przedpołudniowych, kiedy jest trochę mniejszy tłok. Ostatnio wchodziłam o godzinie 9.00 (pierwsze wejście).


Polecam również:
10 filmów do obejrzenia przed wizytą w Rzymie
10 zabytków w Rzymie, których nie można pominąć
Gianicolo czyli 180 stopni widoku na wieczne miasto
Jak zwiedzać Rzym ? Wywiad z przewodniczką licencjonowaną
Malownicze Campo de' Fiori
Najpiękniejsze widoki z góry na Rzym
Najsłynniejsza dziurka od klucza w Rzymie
Noclegi w Rzymie
Quartiere Coppedè - bajkowa dzielnica w Rzymie
Rzym na talerzu czyli czego nie można przegapić kulinarnie w Rzymie
Rzymski wykrywacz kłamstw - z wizytą w Bocca della Verità
Termy Karakalli 

Via dei Coronari — jedna z najpiękniejszych uliczek w Rzymie

Spodobał Ci się tekst? Teraz czas na Ciebie. Będzie mi miło, jeśli zostaniemy w kontakcie:
  • Odezwij się w komentarzu, dla Ciebie to chwila, dla mnie to bardzo ważna wskazówka.
  • Jeśli uważasz, że wpis ten jest wartościowy lub chciałbyś podzielić się z innymi czytelnikami – udostępnij mój post – oznacza to, że doceniasz moją pracę. 
  • Bądźmy w kontakcie, polub mnie na Facebooku. Codziennie nowe zdjęcia, inspiracje, ciekawe informacje. 
  • Dołącz do mojej grupy Włochy po mojemu. 
  • Śledź mnie na Instagramie @kalejdoskoprenaty!
  • Otrzymuj ‚List z Włoch’ zapisując się na newsletter.

Pozdrawiam

Renata
Share:

1 komentarz

Anonimowy pisze...

Bardzo ciekawe wpisy, dziękuję pomogły mi podczas zwiedzania Rzymu. Świetna robota.

Kalejdoskop Renaty