czwartek, 20 października 2022

Weneckie ciekawostki. Toponimia wenecka

Wenecja to wyjątkowe, niepodobne do żadnego innego miasta. Nie tylko ze względu na ukształtowanie geograficzne czy tysiącletnią historię, ale także ze względu na toponimię, która jest wyjątkowa z nazwami, które możemy znaleźć tylko tutaj. O tak, bo jeśli w Wenecji zapytasz o drogę na plac czy ulicę, Wenecjanin może patrzeć na ciebie ze zdumieniem.... i nie myśl sobie, że padłeś ofiarą żartu, jeśli pokieruje cię w stronę basenu czy np. fundamentów.
W Wenecji nie ma też dróg ani znaków drogowych. W Wenecji są calli, campi i campielli..... A to tylko kilka z kilkunastu przykładów. 
W tym artykule dzielę się najważniejszymi określeniami toponimii weneckiej i kilkoma ciekawostkami.
W Wenecji nie ma ulic, chodników, przejść dla pieszych i ulic: całe miasto ma inną toponimię niż pozostałe na świecie. Są dwa elementy, które charakteryzują jego oryginalność: pierwszy to obecność określeń takich jak campo, piscina i fondamenta, które przypominają nam, że miasto narodziło się na bagnistych terenach, które wyschły albo zostały zrekultywowane lub zmieniły się na przestrzeni wieków. Drugim ważnym faktem jest to, że jego toponimia jest inspirowana życiem codziennym, np. towarami sprzedawanymi w danym miejscu. Nazwy, które są używane do dzisiaj, które są takie same jak przed wiekami, dzięki czemu możemy trochę zrekonstruować historię miasta, czytając niziolieti.
Nizioletti to nic innego jak znaki drogowe, które możemy podziwiać na ścianach budynków — są to nazwy ulic, dzielnic i mostów namalowane czarnym napisem na białym tle. To też wenecka oryginalność.

Dzielnice w Wenecji to sestieri. Ich nazwa wzięła się od numeru sześć. Podział miasta na te obszary powstał w średniowieczu i trwa nieprzemiennie do dziś. Canal Grande dzieli miasto na dwie części, a następnie dzielnice na dwie grupy po trzy. Są sestieri de citra i sestieri de ultra.

Sestieri de citra to dzielnice znajdujące się na zachodzie w kierunku wschodu, czyli: Cannaregio, San Marco i Castello. Cannaregio zaczyna się koło stacji kolejowej i obejmuje Getto, obszar Misericordia, Casino, Ca 'd'oro, Strada nova aż do Miracoli. San Marco bierze swoją nazwę od placu i rozciąga się na zachód, obejmuje teatr Fenice, Palazzo Grassi i kończy się na moście Accademia. Obejmuje również wyspę San Giorgio Maggiore. Castello swoją nazwę bierze od garnizonu wojskowego, który mieścił się tam w przeszłości, po którym nie ma już śladu. Jest największą dzielnicą miasta i zajmuje cały obszar wschodni.

Sestieri de ultra znajdują się po drugiej stronie kanału, poza San Marco. Są to: Santa Croce, San Polo i Dorsoduro. Santa Croce wzięła swoją nazwę od starego kościoła. Zaczyna się od piazzale Roma i obejmuje Tolentini, San Giacomo dell'Orio i Ca 'Pesaro. San Polo bierze swoją nazwę od dużego kościoła, który znajduje się w centrum. Jest geograficznym sercem miasta. Należą do tej dzielnicy równiez okolice Frari, Scuola Grande di San Rocco i targ Rialto. Dorsoduro zajmuje południową część miasta. Rozciąga się od Santa Marta do Santa Margherita, od Zattere do Punta della Dogana. Wyspa Giudecca jest również częścią dzielnicy Dorsoduro, oddzielonej od południa kanałem o tej samej nazwie.

Miasto od początku swojego istnienia ma tylko jeden plac, nazwany przez Napoleona najpiękniejszym salonem Europy. Mowa oczywiście o Placu św. Marka, zdobiącym większość weneckich pocztówek. Wszystkie inne duże przestrzenie, które można określić jako place, nazywane są campi lub campielli, co oznacza obszary przed kościołami lub duże obszary otoczone budynkami. Campo w języku włoskim dosłownie oznacza pole. I nie jest to wcale przypadek. Campi niegdyś pokryte były trawą i często pasły się tam konie i inne zwierzęta. Dopiero w wiekach późniejszych zostały one brukowane, przyjmując formę znaną nam obecnie. Jedynym campo wciąż porosłym trawą jest Campo di San Pietro w dzielnicy Castello. Zazwyczaj nazwy campi były dedykowane świętym patronom wzniesionych na nich kościołów. Campiello to z kolei mały placyk, campo mniejszych rozmiarów; Campazzo to plac większych rozmiarów. Są też Corte, czyli w dosłownym tłumaczeniu podwórze, dziedziniec i także w tym przypadku nazwa ta jest bardzo uzasadniona. Corti to zazwyczaj małe place, czyli podwórza – otoczone domostwami, kamienicami, do których prowadzi zwykle tylko jedna uliczka. Na środku każdego podwórza przeważnie znajduje się także mała studnia.

Calli to uliczki otoczone budynkami po obu stronach, a fundamenty to ulice biegnące wzdłuż kanału lub rio. W Wenecji jest tylko jedna ulica: „Strada Nova”, która przecina dzielnicę Cannaregio.
Innym przykładem nazewnictwa weneckich ulic jest ruga, czyli calle, przy której znajdowało się (i często po dziś dzień znajduje) wiele sklepików i warsztatów. Natomiast nazwa ramo (wł. odgałęzienie) określa często odchodzącą od głównej calle lub fundamenta „ślepą uliczkę”, prowadzącą bezpośrednio do prywatnych domostw, lub na zamknięty plac, do którego stanowi jedyną drogę dojścia. Jest też Salizada (lub salizzada) to bardzo szeroka ulica, która była niezbędna dla ruchu miejskiego. Ze względu na ich znaczenie salizady wykładano masegni, czyli kamieniem z trachitu.

Bycie listonoszem w Wenecji też nie jest łatwe. Numeracja jest tu wyjątkowym przypadkiem na świecie. W każdej dzielnicy zaczynamy od numeru jeden i przechodzimy do ostatniego.
Numery domów nie są podzielone na ulice, bo po pierwsze ulice nie istnieją. W Wenecji najpierw myśli się o sestieri. Dla Wenecjanina powiedzenie Castello 5438 jest jak powiedzenie obcokrajowcowi (czyli osobie z kontynentu), że musi udać się na ulicę Roma nr 5…. dla Wenecjanina czterocyfrowa liczba, w skrócie, która nie podlega żadnym pozornie logicznym kryterium, jest czystą normalnością. Nie zdziw się więc, jeśli obok numeru 3298 znajdziesz numer 150… w Wenecji to normalne. Jednak nawet tutaj jest kryterium (jak wszystko w historii Wenecji). Numery domów (wprowadzone w 1786 roku przez Austriaków) opierają się na kryterium zwanym „ad insulario”, Sestiere per Sestiere, w którym numery domów są ułożone w koncentryczne okręgi.
Wyjątkiem od tej numeracji jest wyspa Sant'Elena, która powstała w latach 20 zeszłego wieku. Tu każda ulica ma swoją niezależną numerację. To samo dotyczy Murano, podczas gdy Burano jest podzielone na pięć stref z własną progresywną numeracją. Poruszanie się po Wenecji z oficjalnym adresem (nazwa dzielnicy + numer domu) może być skomplikowane, ponieważ serpentyna numerów domów przebiega z niezrozumiałą logiką, według której możemy przeskoczyć kilkadziesiąt liczb z jednej ulicy na drugą. Bycie listonoszem z pewnością jest bardziej skomplikowane niż gdzie indziej. Jednak w Wenecji nigdy się nie zgubisz, uwierz mi, bo jeśli jesteś turystą, nigdy nie dowiesz się, gdzie dokładnie jesteś!

Różnica między drogami wodnymi jest bardzo prosta: kanał jest jedną z najważniejszych dróg wodnych, podczas gdy rio jest węższą drogą wodną.
Miasto położone jest na 124 wyspach połączonych ze sobą mostami i kanałami. Głównym kanałem miasta jest Canal Grande, który wije się na 3247 m i przecina miasto na dwie części. Przez główny kanał są przeniesione 4 mosty (Rialto, Accademia, Scalzi i Konstytucja). Mostów jest jednak oczywiście znacznie więcej: dokładnie 438. Większość z nich jest zbudowana z kamienia, ale są też z żelaza i drewna.
Jak tylko dojedziesz do centrum miasta, nie znajdziesz ani jednego samochodu: głównym środkiem transportu są gondole, łodzie, motorówki i promy. Łodzie zastępują samochody, tak jak kanały zastępują drogi.

Inne znaczenia w toponimii Wenecji: 
  • Bocca de Piazza: wejście na Plac św. Marka. 
  • : skrót od domu, zwłaszcza dla osób należących do rodzin szlacheckich. Najbardziej znane to Cà Farsetti i Cà D'oro. 
  • La Crosera: oznacza skrzyżowanie, głównie między główną a mniejszą calle. 
  • Il fondaco: oznacza miejsce, w którym znajduje się budynek, niegdyś używany jako magazyn towarów kupieckich. Z czasem przekształcony w centrum handlowe, koło Rialto znajduje się Fontego dei Tedeschi (jak można się domyślić, niegdyś należące do Niemców). 
  • Il Paludo: obszar, który został zrekultywowany i który wcześniej był bagnem lub w każdym razie obszarem, który miał tendencję do zalewania.

Dzielę się z Tobą moimi weneckimi ciekawostkami mając nadzieję, że cię zainspirują do samodzielnego poznawania jednego z najpiękniejszych miast na świecie. Dlatego zachęcam, abyś dołączył także do grupy Wenecja po mojemu - informacje, ciekawostki, porady... jedyna taka grupa w Polsce. Tylko dzięki temu nie przeoczysz niczego, co się pojawiło na blogu, ale przede wszystkim, otrzymasz mnóstwo dodatkowych informacji.

Mam nadzieję, że poczekacie na ciąg dalszy moich opowieści o Wenecji. Już teraz możecie przeczytać:

Kopuła Bazyliki Santa Maria della Salute — nowy punkt widokowy w Wenecji
Weneckie ciekawostki. Regata Storica


Spodobał Ci się tekst? Teraz czas na Ciebie. Będzie mi miło, jeśli zostaniemy w kontakcie: 

  • Odezwij się w komentarzu, dla Ciebie to chwila, dla mnie to bardzo ważna wskazówka.
  • Jeśli uważasz, że wpis ten jest wartościowy lub chciałbyś podzielić się z innymi czytelnikami – udostępnij mój post – oznacza to, że doceniasz moją pracę. 
  • Bądźmy w kontakcie, polub mnie na Facebooku. Codziennie nowe zdjęcia, inspiracje, ciekawe informacje. 
  • Dołącz do mojej grupy Włochy po mojemu.
  • Śledź mnie na Instagramie @kalejdoskoprenaty
  • Otrzymuj ‚List z Włoch’ zapisując się na newsletter

Pozdrawiam 


Renata

Share:

2 komentarze

ClaudiaMorningstar pisze...

W Wenecji największe wrażenie zrobiła najstarsza kawiarnia.

OdnowionaJa pisze...

O kurcze hahah W życiu nie dałabym rady tam w pracy, jako pni listonosz. :D Brawo dla Listonoszy weneckich. :) Masz wiedze na maksa, podziwiam, czuć pasję totalnie. Chciałabym tam pojechać. Włochy to ogólnie kraj, który mi się marzy i wydaje mi się taki właśnie unikalny. Ja coś czuję, że bym w sekundę się w nim zakochała. Pociesza mnie, że się nie zgubię, bo i tak nie będę widziała, gdzie jestem. :D Bardzo fajny post. Pozdrawiam Cię cieplutko, radosnego dnia i weekendu. :)

Kalejdoskop Renaty